EnglishΑΝΤΕΡΙ. Η Φορεσιά του Αλμυρού
(απο το βιβλίο του Κώστα Γκουντάρα)
Από στοιχεία που συγκεντρώθηκαν, μετά από έρευνα γύρω από την τοπική παράδοση, γίνεται φανερό ότι οι Αλμυριώτισσες φορούσαν τη στολή «Αντερί» πολύ πριν από την απελευθέρωση του 1881, το πρώτο μισό του 19ου αι.
Τα χωριά που φορούσαν το Αντερί ήταν: Αλμυρός, Πτελεός, Σούρπη, Πλάτανος, Κρόκιο, Κωφοί, Κοκκωτοί, Άγιοι Θεόδωρο, Βρύναινα, Αγία Τριάδα, πολλά χωριά των Φαρσάλων, η Πελασγία (Γαρδίκι ) κλπ.
Το Αντερί (μακρύς χιτώνας που φτάνει ως τα πόδια) πήρε το όνομά του από τα εξωτερικά ρούχα (το μανικίσιο και το σωκαρδίσιο).
Η αλμυριώτικη φορεσιά, τα Αντεριά, διακρίνονταν σε καθημερινή, γιορτινή και νυφική.
Για να υφάνουν τη φορεσιά οι Αλμυριώτισσες, ετοίμαζαν μόνες τους τα νήματα. Έτρεφαν μεταξοσκώληκες και τα κουκούλια τα έδιναν σε ειδικούς για επεξεργασία, τους σύρτηδες. Όταν έβγαζαν το κουκούλι, το ξεχώριζαν σε πρώτη και σε δεύτερη ποιότητα και ανάλογες ήταν και οι φορεσιές. Τέλος, όταν γίνονταν νύφες, έφτιαχναν τα νυφικά αντεριά ή και αγιώτικα, αφού το ύφασμα το αγόραζαν από την Αγιά ή και Πολίτικα, αφού το ύφασμα το έπαιρναν από την Πόλη (Κωνσταντινούπολη).
Στο γάμο τους για προίκα έπαιρναν αρκετές φορεσιές, ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες της κάθε μιας.
Τα «Αντεριά» αποτελούνταν από τα εξής μέρη:
1) Το πουκάμισο: α) καθημερινό, β) δυο νυφικά, γ) μέσα πουκάμισο και δ) δεύτερο πουκάμισο
2) Το μανικίσιο Αντερί
3) Τα σωκαρδίσιο Αντερί
4) Η χειμωνιάτικη τζάκα
5) Η ποδιά
6) Η ζώνη
7) Το τσεμπέρι με το μαντήλι
8) Οι κοσίδες
9) Οι κάλτσες και τα παπούτσια
Η φορεσιά έφερνε και τα παρακάτω κοσμήματα:
1) Τα θηλυκωτάρια ή πόρπες ή κλειδωτάρι
2) Την καρφίτσα
3) Το κοπιτσάρι
4) Τους τοκάδες και
5) Τα σκουλαρίκια
Η συμβολική προσέγγιση της παραδοσιακής γυναικείας Φορεσιάς του Αλμυρού
(Άρθρο του συγγραφέα Κώστα Γκουντάρα στον τοπικό τύπο
Αν δεχθούμε ότι οι Φορεσιές της Πατρίδας μας, που είναι χαρακτηριστικές για κάθε τόπο, έχουν επηρεασθεί τόσο από τις κλιματολογικές συνθήκες όσο και από την ενασχόληση των ανθρώπων, αν και με το πέρασμα του χρόνου απλοποιούνται, τότε δικαιολογημένα στεκόμαστε με δέος μπροστά στο μεγαλείο της συμβολικής τους παρουσίας, που αποτελεί δημιούργημα της φαντασίας του γυναικείου πληθυσμού και μάλιστα των απλών γυναικών του λαού μας, με σχέδια και μοτίβα παρμένα και αυτά από τον περίγυρο, την καθημερινότητα και τη φύση.
Τούτο και μόνο θα πρέπει να μας κάνει περισσότερο προσεκτικούς, ώστε να αντιμετωπίζουμε με μεγαλύτερη ευαισθησία και σεβασμό την κεντητική αυτή τέχνη και τη μεταφορά μέρους χαρακτηριστικών παρόμοιας διακόσμησης σε κομμάτια της ενδυμασίας του σήμερα. Και αυτό φυσικά για ένα και μόνο βασικό λόγο. Ότι δεν θα πρέπει να μας ενδιαφέρει η αισθητική πλευρά και αξία μιας κεντητικής διακόσμησης παραδοσιακής φορεσιάς όσο τα μυστικά μηνύματα, τα συμβολικά δηλαδή και σημειολογικά μυστικά μηνύματα που μας προσφέρουν οι παραδοσιακές φορεσιές της Πατρίδας μας. Ας δούμε όμως πιο συγκεκριμένα τη φορεσιά του Αλμυρού, το γνωστό μας Αντερί από την πλευρά της τέχνης του κεντήματος και της σημειολογικής αξίας.
Τα γεωμετρικά σχήματα, η παράσταση ενός πουλιού ή λουλουδιού μπορεί να βρίσκεται εξ ίσου καλά στο λαιμό ή στα μανίκια στην μοντέρνα διακόσμηση, δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με την παραδοσιακή διακόσμηση, που παρατηρούμε στη Φορεσιά του Αλμυρού, διότι τα διακοσμητικά στοιχεία είναι καθαρά μαγικοσυμβολικά. Το κυριότερο από αυτά είναι το μαγικό συμβολικό στοιχείο του πουλιού, όπως άλλωστε είναι και το δένδρο της ζωής και πολλές φορές με μια παραλλαγή του που είναι τα λουλούδια. Το πουλί το συναντάμε στην παραδοσιακή ποδιά ως σύμβολο γονιμότητας στις ποικίλες του εκφάνσεις, άλλοτε ως κόκορας και άλλοτε ως κότα, ήταν ήδη γνωστό ως το κατ’ εξοχήν γονιμικό σύμβολο ήδη στα πανάρχαια γαμήλια έθιμα των Ινδοευρωπαίων, πχ οι αρχαίοι Σλάβοι θεωρούσαν την κότα και τον κόκορα ως σύμβολο του γαμικού δεσμού με αποτέλεσμα να τα χρησιμοποιούν ως υποκατάστατα των συζύγων σε ποικίλες θυσίες. Αλλά και πάνω στο πουκάμισο, όπως πχ τα πετειναράκια ή η πέρδικα με τα περδικάκια ή οι πουλάδες, ή οι πάπιες δεν εξέφραζαν μόνο την έννοια της γονιμότητας αλλά, το κυριότερο, τη μετέδιδαν στην ίδια τη γυναίκα, τη νύφη που τα πρωτοφορούσε. Ένα άλλο γονιμικό διακοσμητικό μοτίβο στενά δεμένο με τη νυφιάτικη φορεσιά είναι το δένδρο και ιδιαίτερα το αειθαλές, καθώς και οι καρποί και τα λουλούδια είναι φανερά σημάδια της μάνας γης που δίνει τη ζωή και κατ’ επέκταση της ίδιας της γονιμότητας. Ως μαγικοθρησκευτικό σύμβολο το δένδρο έχει πανάρχαια καταγωγή, μια που είναι γνωστό στους λαούς της Μεσοποταμίας, στους Χαλδαίους, στους αρχαίους Πέρσες με την επωνυμία Χαόμα ή Χομ, όπως επίσης και στον κρητικομυκηναϊκό πολιτισμό. Μια άλλη πολύ συνηθισμένη παραλλαγή του δένδρου της ζωής σε μια εικονιστική του περίληψη αποτελεί και το μοτίβο του κλαδιού που γέρνει.
Οι πανέμορφες κεντητικές συνθέσεις των αλμυριώτικων κεντημάτων εμπεριέχουν κάτι βαθύτερο και καθαρά ελληνικό, δηλαδή, κάτι που δεν τόχουμε υπ’ όψη μας όλοι, και διέπονται από δύο κανόνες, τον κανόνα της αυστηρότητας καθώς και εκείνο της συμμετρίας.
Θα πρέπει, λοιπόν, να γίνει αντιληπτό από όλους μας ότι ο πρωταρχικός σκοπός των παραπάνω είναι να φανεί η βαθύτερη νεοελληνικότητα και η διαχρονική ελληνικότητα της αλμυριώτικης φορεσιάς, με κύριο σκοπό να γίνει γνωστή από τους νεότερους. Γι’ αυτό είναι καιρός να εκτιμήσουμε τη σπουδαιότητα των συμβόλων, τόσο τα κεντήματα όσο και τη σημειολογική αξία μιας ολόκληρης φορεσιάς, μια που για τους ανθρώπους συμβόλιζε και συμβολίζει ΕΛΛΑΔΑ.-